Дукха хьалхе дIаболабелира цуьнан къинхьегаман некъ. Цу муьрехь Соьлжа-ГIалахь зорбане дуьйлуш хиллачу «Сердало» газете балха яхара бархI класс чекхъяьккхина йолу Вагапова Асет. Амма иза данне дацара йоIа дешар дIатесна бохург. Болх а, дешар а кхиамца цхьаьна дIакхийхьира цо. Суьйранна деша а лелаш юккъера школа чекхъяьккхира. ТIаккха Нохч-ГIалгIайн хьехархойн институте деша яхара. Нохчийн меттан а, литературин а факультет яра Асета билгалъяьккхинарг. Ларамза дацара йоIа и говзалла караерзо Iалашо лацар. Республикин газетан редакцехь балхахь йолчу кхуьнан аьтто хуьлура кест-кеста цига кхочу вайнехан яздархой а, поэташ а бовза. Царна юкъахь вара Мамакаев Мохьмад, Ведзижев Ахьмад, Боков Ахьмад, Ахматова Раиса, Дикаев Мохьмад, иштта дуккха а кхиберш. Цара буьйцучу меттан хазалло йийсаре лецира йоI. Цул сов, Асет ша а яра нохчийн оьздачу кхерчахь хьалакхиъна. БIешерийн кIоргенера дайша лардеш схьадеанчу оьздачу гIиллакхийн гурашкахь доьзал хьалакхиош вара Асетан да Бисолта. Хаза буьйцура цо ненан мотт. Даима къегинчу басаршца ненан мотт буьйцуш хиллачу Бисолтин тIаьхье а хуьлийла дацара ша схьаяьллачу къоман маттана пебетташ. Цунна тоьшалла хIуьтту дуккха а шерашкахь Нохч-ГIалгIайн радиокомитетехь журналист болх бина йолу Вагапова Асетан йиша (Дала гечдойла цунна), вайна юкъара дIаяхна Музаева Алпату. Иштта говза а, хаза а буьйцура жимачохь дуьйна нохчийн мотт Асета а. Зевнечу иллех тарло нохчийн мотт Вагапова Асета буьйцучу хенахь. Цундела, тахана а вайн махкахь тоьллачу ненан меттан хьехархойх цхьаъ лоруш ю иза. Вайн мехкан куьйгалло тидаме эцна цо бина мехала болх. Дуккха а ю Асетан Сийлаллин грамоташ а, Баркаллин кехаташ а, иштта Россин Федерацин дешаран сийлахь белхахо а ю иза. Хьалха-МартантIерчу №1 йолчу школехь юьхьанцарчу классашна хьоьхуш дIаболийра йоIа хьехархочун болх . Хьаналчу къинхьегаман хьалхарчу гIулчашца а гуш дара Вагапова Асет хьуьнаре хьехархо хилар а, цунна цIеначу даггара шен атта боцу болх безаш хилар а. Луш йолчу урокийн сахьташ дIадовларх тоам бечарех цкъа а ца хилла Асет. Цунна шена хьалха долу бер кхето лиъна, дуьйцуш дерг беран иэсехь диса а лиъна, ша Iамош долу бераш кхоччуш хаарш долуш хила а лиъна. 1968-чу шарахь дуьйна Соьлжа-ГIаларчу №39 йолчу юккъерчу школехь нохчийн мотт, литература хьоьхуш яра Вагапова Асет. Пхийтта шарахь сов бира цо оцу школехь болх. Хьехархочо цкъа а тоам ца бина школин программех. Нохчийн яздархоша язйина керла юкъаяьлла книга ша а йоьшура цо, тIаккха шен дешархошна а марздора иза ешар. Ешна керла книгаш йийцаре еш Iедал дара цуьнан даима а. Хьехархо дика кхетара книга йийцаре яро дешархойн ойла кхиош хиларх а, церан мотт шарлуш хиларх а, говза къамел дан Iамар а книгаш ешарх доьзна хиларх а. КIезиг бац Вагапова Асета хьехначу мехкаршна юкъахь, шайна дукхаезачу хьехархочун лорах бахнарш а. Нохчийн Республикин массо маьIIехь школашкахь ненан мотт, литература хьоьхуш бу цкъа мацах Асетан хилла дешархой. Амма хIинца а шайн хьехархочуьнца зIе хадийна, цунах херабевлла бац уьш. ШолгIа нана хилла чекхйолуш ю иза церан дахарехь. 1983-чу шарахь Нохч-ГIалгIайн Республикин хьехархойн говзалла лакхаяккхаран институте дехарш а дина дIайигира Вагапова Асет. Нохчийн меттан а, литературин а кафедрин доцент йолуш цу институтехь болх бира цо 25 шарахь сов. Болх миччанхьа барх а шена тIедиллина гIуллакх юьхькIам боллуш чекхдоккхура лакхарчу тIегIанехь корматалла йолчу хьехархочо. Республикера нохчийн меттан хьехархой схьа а гулбеш, шарахь шозза семинараш йора цо. Цунах тоам ца беш, шарахь цкъа-шозза, вайн регионан массо а школехула чекхйолура нохчийн мотт а, литература а хьехарца долу хьал муха ду хьожуш. Оьшучохь хьехар дора, тIаламазалла тосаеллачу меттехь бехкбоккхуш меттиг йогIура. Бакъду, цхьанна а хIуьттаренна, гамонна цкъа а хIумма ца олура Вагапова Асета. Къоман мотт кхиаре, Iалашбаре, кегийрхошна иза марзбаре сатесна дора цо ша мел дийриг. Къомах дог лазар а, цунах дозалла дар а цхьабосса шен экамечу даг чохь къуьйлура хьехархочо. Къоман кхане сирла хила лууш къахьоьгура. Институтан кафедрин доцент яра аьлла цкъа а юккъерчу школехь беш болчу балхах хераяьлла яц Вагапова Асет. Цуьнгахь хьуьнар а, говзалла а хилла ший а болх цхьаьна дIакхехьа. Мел хала делахь а, цхьана а денна юкъах ца буьтуш цо дIакхехьна и ши болх. Цундела Асет массарна а дукхаеза. Нохчийчохь болчу дукхах болчу яздархошца гергарлонаш, уьйр-марзонаш ю цуьнан. Асетана иштта дукхадеза кхоллараллехь болх беш долу массо адам а. Иза кест-кеста хуьлу церан кхоллараллин суьйренашкахь, литературни цхьаьнакхетаршкахь. Царах хIораннах а ала мерза дош карадо цунна. Олуш дерг маьIне а, мехала а хуьлу ладугIучунна. Хазахета шерийн Вагапова Асет къаръян ницкъ ца кхочуш. Иза тахана а балхахь ю. Вайн берашна ненан мотт хьоьхуш а ю. Мотт хьехарал сов, хьехархочо Iамабо дешархой къоман истори йовза, нохчаллех къилба дина баха, йоIбIаьрг санна вайн оьздачу дайша ларбина Даймохк беза. Вагапова Асет ша а ю халкъана, махкана шех пайда хила лууш хьанал къахьегна, дерриге а шен дахар ненан маттана дIаделла, цуьнан гIаролехь лаьттина нохчийн къоман яхь йолу йоI.
А.ГАЗИЕВА
№57, шот, хIутосург (май) беттан 21-гIа де, 2016 шо