Хаза зама яра иза. Къоман театрехь премьера хилча халкъана, махкана цунах мерза кхаъ хуьлуш. Ткъа «Бож-Iела» санна самукъане спектаклаш-м, мел яккхийчу пачхьалкхашкахь а иттех шарахь цкъа бен хуьлуш яц. 1965-чу шеран апрель баттахь дара, нохчийн къоман драмтеатр цхьа 1аламат самукъане спектакль х1оттош ю, боху хабарш вайн махкахь даьржича. Дукха нах бара цуьнга хьовса болчу лаамах богуш. К1езиг бацара репетицешкахь цуьнга хьажа ларийнарш а. Массара а цхьана озехь билгалдоккхура спектакль боккхачу кхиамца чекхъериг хилар. Соьлжа-Г1ала къагийна д1айиттина афишаш а яра. Дукха хьолахь Бож-1елин васт кхоьллинчу Давлетмирзаев Мут1елипан сурт хуьлура афишит1ехь, цхьа курочу ойланца охьахиъначу стеган хот1ехь. Юьхьанца спектаклан ц1е Бож-1елин иэшар яра. Цундела, афиши т1ехь схьагучу стеган вастаца галморзахлелхаш хетара спектаклан ц1е, сел ша-шех тоам бина, охьахиъна стаг эшо ма доккха хьуьнар оьшу, боху ойла кхоллайолуьйтуш. Нохчийн къоман театран дозалла хилла чекхбевлла актераш бара спектаклехь дакъалоцуш.
Абубешаран васт кхуллуш вара РСФСР-н халкъан артист Зубайраев Яраг1и. Сутарбин васт кхуллуш вара Нохч-Г1алг1айн халкъан артист Дениев 1альви. Зулайн роль Нохч-Г1алг1айн халкъан артисткех Алиева Тамарех тешийнера. Ткъа, вайна массарна дукхаеза Майма, РСФСР-н хьакъйолчу артисткех Исаева Асетах хиллера. Спектаклехь, ишта-м Бабаци яра, Нохч-Г1алг1айн Республикин хьакъйолчу артисткас Мустапаева Хьулимата цхьа тайна васт кхоьллина. Нохчийн къоман театран сцени т1ехь дуьххьара «Бож-1ела» спектакль х1оттийнарг режиссер Павел Борисович Харлип вара. Спектаклан художник Александр Иванович Белов вара. Ткъа ц1арна ц1еяххана, нохчийн къоман драматургин классика хилла д1ах1оьттина «Бож-1ела» ц1е йолу пьеса язйинарг вайн сийлахь яздархо Хамидов 1абдулла вара. Иза цуьнан дахаран коьрта болх лара мегар ду. Дукха хан яра яздархо шен йозанашкахь комически хорша г1ерта. Дикка хьалха 1абдуллас яздинера «Абубешар» ц1е йолу забарийн дийцар. Цул т1аьхьа цхьана актехь пьеса язйира «Мохьсолтин доьхна де» ц1е йолуш. Уьш хьалхара г1улчаш ю аьлла хета яздархочо «Бож-1елина» т1еверзале яьхна. 1абдуллас дукха къахьегна иштта йоккхачу пьесина т1еверза ца х1уттуш. Ша «Бож-1ела» пьеса, пхоьзза юха язйина цо, хьалха бина болх кхачаме ца хеташ. Цкъа делахь. пьеса заманан лехамашна жоп луш хила езаш яра. Шолг1а делахь, алсам халкъан забарш хила езара цуьнца, хьовсархошка езаш т1еэцийта. Цундела нийса хир дацара цхьана дийнахь охьахиъна, авторо язйина чулацаме комеди чекхъяьккхина аьлча. Лаххара деа-пхеа шарахь къахьегна Хамидовс, пхьоьхана х1уьттуш, базара волуш, ловзарга-синкъераме кхочуш, нохчийн халкъан ира забарш хезначохь д1аязъеш, комедина т1еверза кечам беш. 1аламат хала ду «Бож-1елин» дуьххьарлера реплика д1а маца язйина ала. Делахь а, цхьана а кепара шеко йоцуш, билгал хууш ду, 1965-чу шеран февраль беттан хьалхарчу деношкахь театран труппин кхиэле цо и башха комеди йиллар. Бакъду, пьеса язъеш дуьйна, коьртачу декъана авторна хууш дара муьлха роль, муьлхачу актерах тешор ю. Хамидов 1абдуллина т1ехдика девзара театран «чухулара тоьганаш». Иза ша вара театрехь хьалакхиъна. Ткъа дукхахболу актераш цуьнан белхан накъостий бара. Церан говзаллин таронаш дика евзара 1абдуллина. Цундела дукха хан ца ийшира режиссерана спектакль сцени т1е яккха. 1965-чу шеран 1-чу майхь хилира «Бож-1елин» премьера. Дукха адам дара цигахь гулделла. Чубахка меттиг ца хилла, арахь бисина хьовсархой кхин а дукха бара. Кхаа-беа баттана т1аьхьа хинйолчу спектаклашна т1ехь билеташ д1адоьхкина дара. И тайпа б1аьрла кхиам нохчийн къоман театрана, цул т1аьхьа а, цул хьалха а кхин гина бац. Чекхдаьллачу ХХ-чу б1ешеран, нохчийн къоман театрехь хиллачех, коьрта спектакль лара йог1у «Бож-1ела». Хала ду и спектакль газа вайн махкахь стаг каро. Уьттазза «Бож-1елига», ца к1ордош, хьаьвсинарш к1езиг хир бац. Спектаклера репликаш тоххара халкъан кицанашка йирзина.
Нохчийн къоман театрехь х1оттийна цхьа-ши шо далале, «Бож-1ела» Къилбаседа Кавказехь дехачу дукхахдолчу къаьмнийн театраша х1отто йолийра. Уггаре а хьалха, г1умкийн матте яьккххина, Махачкалахь йолчу г1умкийн театро х1оттийра «Бож-1ела». Т1аккха г1ебартойн театрехь х1оттийра. Х1ириша шайн матте яьккхина, еххачу ханна театран репертуаре д1аийцира вайн хьоме «Бож-1ела». Кхузахь билгалдаккха луур дара, кху 50 шарахь кест-кеста карла йоккхуш, г1умкийн къоман театрехь х1инца а «Бож-1ела» спектакль д1айоьдуш хилар. Иза дерриге а къегина тоьшалла ду нохчийн авторо язйина комеди дуьненаюкъарчу драматургин лехамашна, декхаршна жоп луш хилар. Заманан зиэрех кхиамца чекхъяьлла, Хамидов 1абдуллас 50 шо хьалха язйина «Бож-1ела». Вайн тахана а самукъадолу цуьнга хьожуш. Хьалхарчу суьртехь дуьйна йийсаре лоцу ц1еначу нохчийн матто. Дог-ойла серлайоккху, хазаллица бос керчачу, маьIнечу, ирачу забаро. Цул совнаха, комеди дикане кхойкхуш, хьаналчу къинхьегаман сий ойуш, оьзда хила 1амош ю. Масала, синкъерамехь д1ахьочу къамелехь Авалус олу Бож-1елига: «Хиъна 1ар аг1ор делахь а, къамел нийса хила деза къонахчун»! Ткъа Сутарбин «совдегаралла» емал дар а ларамаза дац пьесехь. Нохчийн маца хилла къонахаша зударийн т1елхигаш юхкуш!? Бакъду, тахана-м, шайт1анан мох юкъахьаьвзича санна, кегаделла и дерриге а.
Кхин цхьа беркат ду «Бож-1ела» спектаклера вайга кхаьчна, 50 шарахь нур ца довш, некъанакъост хилла схьадог1уш. Иза спектакль юккъера илли ду, Хамидов 1абдуллин дешнаш т1ехь Магомадов Сайхана мукъам баьккхина.
Хаза ю ламанца буьйса
Батто стиглахь некадо
Ойла ю тоелла тховса
Безам кийрахь ийало…
Спектаклехь комсорган Рамзанан васт кхоьллинчу Нохч-Г1алг1айн Республикин халкъан артиста Идаев Юсупа олуш дара и илли. Кегийрхошна хазделла эстраде дехьа делира дукха хан ялале. Таханлерчу артистийн къоначу чкъурана тайначух тера ду и илли. Кест-кеста хеза иза радиохь, телевиденехь. Нохчийн воккха яздархо хиллачу Хамидов 1абдуллин исбаьхьчу дешан ницкъ бу иза, заманан йохалла нур ца довш, вайна т1е1аткъам бийриг. Къоман дуьхьа яьккхина г1улч цкъа а йовш яц. Цунна къеггина тоьшалла ду, 50 шарахь, цхьа мисхал а хер ца луш, вайца еха «Бож-1ела» ц1е йолу комеди. Нохчийн къоман культурехь сирла аг1о хилла, массо ханна шен лараме меттиг д1алаьцна цо. Ткъа вайна дахарехь лаьтташ синкъерам бу иза.
ГАЗИЕВА Аза