СССР-о фашизмана т1ехь толам баьккхина 40 шо кхочуш, режиссераша: Боголюбов Александра, Чеботарев Владимира исбаьхьаллин фильм яьккхира «Батальоны просят огня» ц1е йолуш. Г1араваьлла вевзачу оьрсийн яздархочун Бондарев ЮриЙн повеста т1ехь яьккхина яра и. Сийлахь-боккхачу Даймехкан т1амехь хилла бакъдерг дара повестана, цул т1аьхьа фильмана бухе диллинарг. 1943-чу шеран октябрь-ноябрь баттанашкахь советийн эскарш Днепр хих дехьа довлар дара довзуьйтуш. Аьлча а, мостаг1 вайн латтанаш т1ера эккхавар. Фильман турпалхой бара полковник Гуляев (актер Олег Ефремов) батарейн командир, капитан Ермаков (актер Александр Збруев), лакхара лейтенант (актер Николай Караченцев), иштта дуккха а кхиберш.
Капитана Ермаковс куьйгалла ден батарей х1аллакйо немцоша. Рацица мел ч1ог1а дехарх, орца ца кхочу б1аьхошна. Царах дукхах берш т1еман хьаьттахь буьсий, ларамаза дийна висина масех стаг оьций, мостаг1чун гуо хадабой, араволу капитан Ермаков. Дика яьккхина кино ю иза.
Делахь а, халахеташ цхьа бакъдерг ду! Дуьненна хууш, луьра т1емаш кхихкина Днепран йистошкахь. Иза цхьаммо щеконе ца дуьллу. Вайн махкахо Магомед-Мирзоев Хаважи хилла цу т1емашкахь дакъалоцуш. Бакъду, иза хьаха-м ца во «Батальоны просят огня» ц1е йолчу фильмехь. Делахь а, вай хаа декхарийлахь ду Магомед-Мирзоев Хаважи, Советийн Союзан турпалхо, вайн махкахо и буьрса т1емаш бахьанехь г1араваьлла хилар. Нуьцкъала амал, цхьаьнгга, цкъа а каглур йоцу синъондалла гайтина цо Даймахкана г1аролехь лаьтташ. Шен дег1 а, са а ца кхоийна, массо зиэрех доьналлица чекхваьлла. Хьалха-Мартан к1оштанручу Олхазар-К1отарара хилла иза. Шен ворх1е дай баьхначу Олхазар-К1отарахь цкъа хьехархочун болх, т1аьхьуо юьртарчу школин директор волуш къахьегна. Амма Сийлахь-боккха Даймехкан т1ом болабеллачу хьалхарчу дийнахь дуьйна, б1аьхойн мог1аре д1ах1оьттина. 1943-чу шарахь Днепр хин йистошкахь хиллачу т1амехь лакхарчу сержантан чинехь волчу Хаважис шен пулеметца цхьана дийнахь х1аллаквина 144 фашист. Днепр хин йистошкахь бина т1ом бахьанехь елла ю цунна СССР пачхьалкхан уггаре а лакхара ц1е – «Советийн Союзан турпалхо». Цунна къегина тоьшалла ду, 1944-чу шеран 15-чу январехь зорбане даьлла, СССР-н Лакхарчу Советан Президиуман Указ. Мостаг1ий Днепрал дехьа кхуьйсуш хиллачу къизачу т1емашкахь чевнаш хилла, лазаретне кхаьчна вайн махкахо. Амма цигахь иза дукха ца 1ийна. Чевнаш йирзина йовлале, цига ведда, юха а т1аме х1оьттина дог майра к1ант.
Вайнах махках бахарх лаьцна шийла кхаъ шега кхаьчча а, юха ца волуш, т1емаш бина доьналлех воьттина волчу б1аьхочо. Цуьнан валаран киртиг а ю «Батальоны просят огня» ц1е йолчу фильман цхьайолчу кийсакех тера йог1уш. 1944-чу шеран б1аьстенан юьххьехь, цкъа а ца гинчу къизаллица д1абоьлхучу т1емашкахь, мостаг1аша ямартлонца гуолоций х1аллакбо Хаважин накъостий: гуьржи Сосонашвили, узбек Юнусов, украинхо Кузнецов. Шен пулеметца царна орцахволу вайн махкахо. Еза чевнаш хилча а юха ца волуш, х1аллакбо цо фашисташ. Магомед-Мирзоев Хаважин т1аьххьара т1ом бара иза. Доза доцу майралла, доьналла гайтина цо Даймохк мостаг1ех д1ац1анбеш. Мел инзаре йоккха шена т1ех1оттарх, яхь д1а ца елла. Дуьненна д1ахаийтина вайн нохчий Даймахкана тешаме хилар. Цундела наггахь восе долу, Хаважис дакъалаьцначу т1амах яздеш а, фильм йоккхуш а, иза Советийн Союзан турпалхо хилча муххале а, ц1е ца йоккхуш, юьстах таттар.
ГАЗИЕВА АЗА