Иза цкъа а вацара герзах самукъадолуш, тIемало хила дагахь муххале вацара. 1921-чу шарахь Жимачу АтагIахь Умаров Iабдул-ВахIабан доьзалехь дуьнен чу ваьлла Мовлди, эсала бер дара. ГIовгIане ловзарш, аьрхалла дацара цуьнца. Школе деша ваханчул тIаьхьа цуьнан дерриге самукъа книгашца дара. Мичча хенахь, дас-нанас мохь тоьхча, книга карахь, цхьана соне тебий Iаш каравора кIант. Дика дешарца нийсархойх къаьсташ вара иза. АтагIарчу школехь ворхI класс кхиамца чекхйоккхий, Соьлжа-ГIала охьавогIу жима стаг, «Красный молот» заводехь йолчу ФЗО-хь деша йолчу ойланца. Бакъду и ФЗО чекхъяккхарх тоам ца беш, Серноводскерчу хьехархойн техникуме деша воьду Умаров Мовлди. 1939-чу шарахь и техникум чекхйоккхий, Жимачу АтагIа цIавоьрзу жима стаг. 1939-чу шеран 1-чу сентябрехь дуьйна хьехархочун болх бан волало иза. Амма дукха хан ялале цуьнга повестка догIу, ЦIечу Эскаре кхойкхуш. Аттачарех дацара цуьнан бIаьхаллин некъаш. ЦIечу эскарехь гIуллакх дан Архангельске кхечира иза. Ткъа цигахь, катоьхнна, къоначу бIаьхочун кхаабеттан курсаш чекхъяхийтина, Финляндица цу муьрехь хиллачу тIаме хьажийра вайн махкахо. Цу тIамехь Умаров Мовлдис гайтина майралла, доьналла тидаме оьцуш, кхуьнан лаам кхочуш беш, Ленинградерчу гIашлойн-командни училище деша вохуьйту хьуьнаре бIаьхо. Кхиамца и училище чекхъяьккхича лейтенантан чин ло цунна. Даймехкан тIом болалуш ротин политрук вара Умаров Мовлди. Смоленщинехь тIом беш дара иза юкъахь хилла эскарш. ТIом дIаболабелла масех бутт балале ротин командир хилира вайн махкахочух. Даймехкан Сийлахь-боккха тIом дIаболабелчхьана уггаре а хала киртигаш тIехIиттина ю Умаров Мовлди юкъахь хилла Малхбузера фронт. Луьрачу тIеман хьалхарчу денойн йозалла шайна тIелаца дезна цуьнан бIаьхойн. Амма уьш къарбелла юха-м ца бевлла. Вайн тахана дозалла дойла ю Умаров Мовлди царна юкъахь тоьлла бIаьхо хилла хиларх. Цунна къеггина тоьшалла ду СССР-н Лакхарчу Советан Президиуман 1943-чу шеран 13-чу январехьлера №015н йолу Указ. МостагIчуьнца бечу тIемашкахь майралла, доьналла гайтарна 7-чу гвардейски корпусерчу лакхарчу лейтенантана Умаров Мовлдина ЦIечу байракхан орден яларан хьокъехь ду и Указ. Ткъа вайна хаьа и тайпа совгIаташ хьан-хьанна деш ца хиллий. 1943-чу шеран 11-чу февралехь Скучарево кIоштана юххехь лаьтташ хилла Умаров Мовлди командир волу рота. Цкъа хьалха артиллерица луьста тохар дина, тIаккха шайн дика Iамийна волу 350 салти чухаьхкина фашисташа. мостагIий улле бахкийтина, пулеметан лагтIера пIелг дIацабоккхуш, дIахьакха болийна, мангало буц санна. Шозза чевнаш хилла цунна цу буьрсачу тIамехь, аьтту пхьарс хилла. Амма шена чохь са мел ду пулеметан лагтIера пIелг дIа ца баьккхина вайн турпалачу махкахочо. Скучарево кIоштан йистошкахь бинарг тIаьххьара тIом хилла Умаров Мовлдин. И тIом дукха тIех дика барна, Малхбузерчу фронтан куьйгалло 1943-чу шеран 18-чу февралехь кехаташ яздина Кремле турпалаллица шен дахар Даймехкан дуьхьа дIаделлачу бIаьхочунна Советийн Союзан Турпалхо сийлаллин цIе ялар доьхуш. Амма Умаров Мовлди нохчи хилар бахьана долуш цу муьрехь и цIе вайн махкахочунна ца елла. Дуккха шераш дIаихна цул тIаьхьа. Делахь а, Мовлдин ваша, ишта доьналлица тIом бина волу бIаьхо Умаров Султан ца къарвалар бахьана долуш, 1996-чу шеран 16-чу майхь схьакхайкхийра Умаров Мовлдина Россин Турпалхо цIе ялар. Ииштта кIентий хилла вайн дай. Церан сий-ларам бан Дала хьекъал, доьналла лойла вайна.
ГАЗИЕВА Аза