Соьлжа-ГIалин бахархошна дика бевза Субботников урам. Кавказан тIом чекхбаьллачул тIаьхьа, Соьлжан аьтту берда йистехь, Грозный-гIопана юххехь керла юрт йиллира . Паччахьан эскаран эпсарна, полковникна П.Белликовна, шена тIедехкина декхарш дика кхочушдарна, цу меттехь лаьттан доккха дакъа деллера. Иштта тиллина яра цигарчу урамна Белликовская, аьлла цIе. И меттиг цу хенахь гIалин йист ларалуш яра. Дуккха а шерашкахь лаьттира Белликовская урам цхьамма а дола ца деш. ДогIа деача, ур-аттал, ворда а дIа а ца яхалуш, иза хотталара схьаяккха гIерташ, бала хьоьгура наха.
ХIинца №22 йолу юккъера школа йолчохь, хьалха гIалин полици яра. Паччахьан эскарша тоьпаш тоьхна хIаллакбинчу белхалойн коша тIехь хилла чуьйнан экъа лаьттира цу хьалха дуккха а шерашкахь. Бехк боцуш байъинчу накъостийн сийнан яйтина яра белхалоша шайн ахчанах и экъа.
Шераш дIаихира. Махкахь Советийн Iедал дIахIоьттира.Къоначу советски республикин къийсам латто дийзира кхечу пачхьалкхашкара интервенташца а, оьрсийн контрреволюционерашца а. 1918-чу шарахь август баттера ноябрь бутт тIекхаччалц, фронтан зил, цуьнан аьрру фланг, цу урамехула чекхйолуш яра. Белликовски тIай тIехь большевикаша дуккха а тIемаш бира гIалагIазкхашна-бичераховцашна дуьхьал. БIедийнан тIемаш болуш урам хилла меттиг а ца карайора. ТIамо йитинчу ларо хоршара даьккхира цхьана битаме дан гIерташ долу гIалин дахар. Промыслаш а севццера болх бечура .
Граждански тIом чекхбаьлча Соьлжа-ГIалин пролетариато халкъан бахам меттахIоттийна ца Iаш, гIала тоян йолийра. Московско-Казански цIерпошта некъан коммунисташа махкахь дуьххьара субботникаш кхайкхо долийна хан яра иза. Ленин Владимира а, партис а бинчу кхайкхамашца лозунгашца белхалой арабевлира йохийна меттигаш тоян.
1920-чу шеран 1-чу майхь, Соьлжа-ГIала деникинцех парг1атяьккхинчул тIаьхьа, субботник дIадаьхьира. Болх бан мел оьшу гIирс схьа а эцна, белхалой Белликовски ураме арабевлира. И урам цIанбина ца Iаш, вокзалан перрон а, цунна тIедоьлху некъаш а ц1анйира тIеман цIаро ягийначу вагонех а, цистернех а.
Соьлжа-ГIалин вукху йистехь, Халкъан цIенна хьалха, старопромысловцаш гулбелира. Тобанашка бекъа а белла, мехкадаьтта доккхуш йолчу Васильев к1отара хи далош йолу биргIа йилла буьйлабелира уьш. Самукъане чекхделира белхан де–эшаршца, иллешца, забаршца. МаьркIажан хан хилале, хи далийна бевлира уьш. И санна субботникаш кест-кеста дIаяхьа йолийра Соьлжа-ГIалахь.
1921-чу шарахь Кавказан къинхьегаман 8-чу эскарна субботник еш гIо дан 4 эзар белхало а, балхахь боцу хIусамнаной арабевлира. Цу дийнахь шайна догIу алапа Поволжьера мискачу нахана а, Соьлжа-ГIаларчу берийн цIенойн хьашташна а дIахьажийра цара.
1920-чу шарахь Белликовски урамна Субботников ц1е тиллира. И цIе цо лелийра 2013-гIа шо тIедаллалц.
Ши шо хьалха Субботников урамна Кан-Калик Викторан цIе тиллина.
Виктор Абрамович Кан-Калик Нохч-ГIалгIайн пачхьалкхан университетан ректор хилла. Цул сов, иза вайн махкахь а, цуьнан дозанал арахьа а дика вевзаш Iилманча вара. Нохчийн а, гIалгIайн а кегийрхошна дуккха а Iилманан хаарш делла цо.
Нохчийчохь кегарийн болабелча, зуламхоша тешнабехкаца вийра В.Кан-Калик. Иштта, герз тоьхна вийра,цунна орцах ваьлла волу цуьнан белхан накъост, 1илманча Бислиев Iабдул-Хьамид а.
Б.ДУДАЕВА
шот, 30 май, 2015 шо, № 59