Арсанов Баудди (БахIа) дуьнен чу ваьлла 1893-чу шарахь Нохчийчохь а, луларчу мехкашкахь а дика вевзаш хиллачу эвлаяан Дени-Шайхан доьзалехь.
Бераллехь БахIа шен нийсархошна юкъахь къаьсташ вара эхь-бехк чIогIа хиларца.
Цо бусалба дин а, дахаран Iилма а Соьлжа-ГIаларчу хьуьжарехь Iамийра. Цунна шерра хаьара Iаьрбийн а, оьрсийн а меттанаш.
Ша Iамийна Iилма дIахьоьхуш а, адамаш бусалба дине кхойкхуш а вара иза.
Нохчийчохь революцин карчамаш хуьлучу муьрехь цIеяххана юкъараллин — политикин гIуллакххо хуьлий дIахIутту Арсанов Баудди. Цуьнан боккха сий-ларам хуьлу нохчийн халкъана юкъахь.
Делахь а, цуьнан коьрта болх хуьлу адамаш цIеначу дине кхайкхар, царна хьехамаш бар, уьш кхетор.
Дени-Шайх кхелхинчул тIаьхьа эвлаяан дарж цуьнга дIакховдадо Гойсумов СоIийп-Моллас.
Дакъалоцуш Нохчийчуьра сий-лараме дуккха а Iеламнах а болуш, дIахьош хиллачу йоккхачу мажлисехь СоIийп-Моллас дIакхайкхадо эвлаяан дарж Бауддига дIалуш хилар.
Оцу хенахь Хьалха-Мартан кIоштарчу Шалажа юьртахь Iаш хилла БахIа. Цигахь Iаш хиллехь а цо юххера зIе латтош хилла Грозненски кIоштан Галнерчу шен гергарчаьрца.
Сийлахь-боккха Даймехкан тIом болчу шерашкахь Арсанов Бауддис дакъалецира Теркаца дуьхьалонан чIагIонаш ечохь.
Везачу АллахIах а, Iусман-Хьаьжас аьллачух а дог тешна хиларца шен бусалба вежарий тIамна ир-карахIиттабора цо. Ткъа Iусман-Хьаьжас иштта аьлла хиллера: «Немцойн эскаран ницкъ кхочур бац Теркал сехьа дала а, Соьлжа-ГIала схьаяккха а».
Цо аьлларг гал а ца хилира. Мел боккха ницкъ Теркайисте оьзна хиллехь а, фашистийн Соьлжа-ГIала схьаяккха аьтто хилла цахилар гайтина вайна историс.
Иштта, ша кхалхале дикка хьалха БахIас а аьлла хилла ша маца, муьлхачу дийнахь кхелхар ву. Цо ма-бохху нис а делла.
Иза кхелхина 1962-чу шеран асаран (июнь) беттан 11-чу дийнахь. ДIавоьллина Хьалха-Марта гIалин кешнашкахь, шен дена Дени-Шайхана юххехь.
Арсанов Бауддин муридаша цуьнан коша тIехь къуб йина, зерат дина.
Нохчийчуьра тIемаш чекхбевллачул тIаьхьа тодина, хаздина, къагийна дIахIоттийна зерат, экъа а юьллуш, тойина цунна хьалхара майда а, цунна тIебогIу некъ а.
Устазан муридаша а, цуьнан тIаьхьенех болчу наха а леррина Iалашдеш латтош ду зерат.
Денна бохург санна, дуккха а адамаш оьху цига. Царна юкъахь цуьнца ваIда ерш хилла а ца Iа.
С.ПАШАЕВ
№95, гIуран (декабрь) беттан 5-гIа де