Расаева Лайлаан цIе шуьйрра евзаш ю вайн махкахь, генна дозанал арахьа а. Иза медицинин Iилманийн кандидат, балха тIехь алссам зиеделларг долу лор, «Здоровое поколение» цIе йолчу клиникин коьрта лор ю. Белхан говзалла къасторехь дукха ойланашка йийла ца дийзира цуьнан. Бераллехь дуьйна хаьара йоIана ша лор хир юйла. МогIарера лор хилла, балха тIехь ца догIучу дагца хан такха ца лаьара йоIана. Ша хилахь, наха цIе йоккхуш дика лор хила лаьара цунна. Лайлаан нана медйиша болх беш яра. Кхеран цIахь, чохь, арахь дерриге а къамелаш адамийн могашаллина гуонаха деш хуьлура. Дей-буьйсий ца лоьруш, дарба оьшучунна даима орцах яла кийча яра Лайлаан нана. Цо Iамийра шен йоI адамашца къинхетаме хила, дечу къамелехь кIеда-мерза хила. Цкъа цIеначу даггара хаьржинчу къинхьегаман некъана тешаме хила.
1961-чу шеран 10-чу июнехь, Соьлжа-ГIалахь дуьнен чу яьлла Лайлаъ. Кхиамца чекхъяьккхина юккъера школа, тIаккха дешна Астраханерчу медицинин институтехь. Кхачам боллуш лоьрийн говзалла караерзош, институтехь дешна яьлла 1991-чу шарахь. Чолхе зама яра иза. Доха карзаха даьллачу Советийн Iедало тIаьххьара гIийла узарш деш. ХIинццалц кхиамца лоьрийн институт чекхъяьккхинарг сихонца балха дIанисвеш хиллехь, хийцамийн хIуо эвсаре дохучу замано цу аьттонах яьккхира къона говзанча. Расаева Лайлаан шен лаха дийзира шена белхан меттиг. Ткъа хIара-м Астраханерчу медицинин институтехь клинически ординатура чекхъяьккхина яра, акушер-гинеколог лоьран говзалла шаръеш. Цкъачунна и говзалла оьшуш ца хиллера тIеман цIерга кхосса кечъечу Нохчийчохь. Амма Лайлаъ йоьхна ца хьаьвзира. Цу муьрехь деба юьйлаеллачу, долахь йолчу клиникаша дог резадина балха дIаоьцуш бара къона говзанчаш. Белхан меттиг йоцуш ца йисира хIара а. Амма дукха хан ялале, зударийн лоьрийн говзалла караерзинчу Лайлаа 1993-чу шарахь шен клиника схьайоьллу, «ЭДЕЛЬ» аьлла цIе туьллуш. Лоьраш низамехь, гIиллакхе, къинхетаме хиларца гIарайолу «Эдель» клиника дукха хан ялале. Алссам зударий бара хIетахь Лайлаан куьг тайна, цуьнан говзаллех цец буьйлуш, хаддаза цунна хастамаш беш. Дийнахь, буса, муьлххачу хенахь а, шегара гIо-накъосталла оьшучунна орцах яла кийча яра къона лор. Лайлаъ цкъа а ца хиллера халонех къехкаш. Цундела, муьлхха шегара орца оьшуш веанчух самукъадолура цуьнан, кхин а чIогIа самукъадолура, дархочу дог эцаделлехь, цунна кхачам боллуш лоьралла шега да деллехь. Мел хала зама иза хиллехь а, цхьа а терго йоцуш ца вита гIерташ къахьоьгуш яра Расаева Лайлаъ. Цундела езара иза дархошна дукха. Алссам шен дархой гулбеллера къоначу лоьран. Уггаре а хьалха дархошна Лайлаэхь товш ерг адамаллех юьззина кхуьнан нуьцкъала амал яра. Мел чIогIа дог доьхна ша хиларх, генна синкIоргенехь хьулйора лоьро шена хилла вас. Цкъа а цхьанна а ца тосадолуьйтура дагчохь дерг. Елалой, екхалой, ца веанехь ша байлахь хьостий тIеоьцура лоьро муьлхха дархо. Ткъа кхуьнан эсалчу къамело лазар дайдора. Бакъду, бехха бойла-м ца хилира Расаева Лайлаан цу муьрехь, цхьана беркатечу хорша бирзина, говза дIахIоттийна, халкъана, махкана оьшу и мехала болх.
1999-чу шеран шийлачу гуьйранна шолгIа тIом болабелира Нохчийчохь. Шайн декъаза синош довдийна дукха адам махках делира. Къена нана, карахь йолу жима йоI эцна Москва дIаяхара Расаева Лайлаъ. Юьхьанца моьттура шина баттахь тIеман чалх дIайоьрзур ю. Амма иза эттехьа ца хиллера. Хала дара кхечу гIалахь хене вала, карарчу шайнех хаьддера, яа-мала езара, ткъа вайн массеран Даймехкан коьрта шахьар елахь а, Москвахь нохчий балха схьаэца хьаьгна стаг вацара. Хийлазза больницийн наьIар тIе хIоьттира Расаева Лайлаъ болх лоьхуш. Амма белхан меттигаш мел дукха елахь а, хIара нохчи юйла хиъча цхьанна балха дIаэца ца лаьара, дог дохийла ца юьтура. Делахь а, Лайлаъна ца лаьара Делан диканах дог дилла. Бераллехь дуьйна ламазца-мархица хьалакхиина йолчу цунна хаьара, Хастам хиларан АллахI-Делан къинхетам доза доцуш буйла, цкъа мацца а шен аьтто нислур буйла. Эххар а, Москварчу №II йолчу больницехь белхан меттиг нисъелира вайн махкахочунна. Цигахь болх беш Новосибирск гIалахь йолчу медицинин Академехь аспирантура чекхйоккху Расаева Лайлаа, медицинийн Iилманийн кандидатан диссертаци чIагIъеш. Баьхначу кхиамех тоам беш, я дешар кIордош цкъа а яцара Лайлаъ, Москварчу №11 йолчу больницехь болх беш цо кхиамца чекхйоккху Махачкалара юридически институт. Москвахь болх беш йолуш вайнехан дукха зударшна гIо-накъосталла дина ю хIара. Деэшнарг, карахь ахча доцург, оьрсийн мотт ца хуург, Лайлаъ нохчи юй хиъча, лаха а лохий кхунна тIе вогIура. Цхьа а, шен ницкъ кхочуш, орца доцуш ца витина цо. Мелхо, чIогIа самукъадолура Лайлаан, ша дош-дезар хетта, цхьа дегайовхо йолуш махкахой шена тIе кхаьчча. ТIаккха кхуо муха буьтура бара уьш терго йоцуш?!
2004-чу шарахь дара Расаева Лайлаъ Нохчийчу цIайирзича. Вайн махкахь бу боху тоьлла лоьраш схьагулбина «Здоровое поколение» цIе йолу клиника схьайиллира лоьро. Итт шо сов зама ю Лайлаа цуьнан куьйгаллехь болх бен. Махкахь дика цIе йоккхуш клиника ю иза. Куьйгаллехь долу адам шен меттехь хилча хуьлу иштта юьхькIам. Цкъа мацах йинчу Гиппократан чIагIонна лоьраш тешаме хилча хуьлу. Ларамза нисделла ма дац цу чIагIонна юкъа хIара дешнаш: дийнахь, буса, муьлххачу хенахь дархочунна орцах кхача кийча хилар тIелоцу. Иштта чIагIо массо лоьро йо, институт чекхъяьккхина диплом схьаоьцуш. Амма мел халахеташ делахь а, цунна тешамечу лоьрийн могIарш мелла нилха девлла-кх тIаьхьарчу хенахь. Расаева Лайлаа цкъа а ца йохийна и чIагIо. Цундела еза иза дархошна, белхан накъосташкара сий-ларам бу.
А.ДАЧАЕВА
№ 68, шот, 20 июнь, 2015 шо