Дукха хан йоццуш Интернетан хьаьрмахь долчу керланашна юкъахь иштта хаам бара: «Кху шеран 25-чу сентябрехь Нохчийчоьнан талламан органаша суьде дахьийтина ялх вахархочун хьокъехь долу уголовни гIуллакх. Уьш бехке беш бу бандподпольен дакъалацархошна ахчанца гIодарна». Оцу хаамах лаьцна вахабиташа шайн сайташкахь дуьйцура «цхьана а хIуманна бехке доцу адамаш набахте хьовсийна, луьрачу заманашкахь санна, таIзарш деш ду» бохуш.
Ткъа хилларг хIун дара? Цунах дерг ма-дарра довзуьйту Россин МВД-н Къилбаседа Кавказан федеральни округан Коьртачу урхаллин оперативни-розыскной шолгIачу декъан говзанчаша. Цара дийцарехь, 2012-чу шеран апрелехь Ассиновски станицерчу 23 шо долчу Мохьмаде «Одноклассники» сайтехула дагахь доцу кехат кхечира. Яздеш верг цхьа хьенех вара. Амма Мохьмадна иза дага-м ца вогІура. Вукхо ма-дарра дийца долийра хIокхара школехь мел лелийнарг. ТIаккха Мохьмадна хиира кехат яздинарг Хьасан вуйла. Хилларг-лелларг дуьйцуш вовшийн самукъадаьккхинчул тIаьхьа Хьасана дийцира ша «бусалба цIена дин» лелош хиларх а, герзашца йолчу подпольен могIаршкахь хиларх а, ша цхьана тобанан «амир» хиларх а, и тоба Нохчийчоьнна а, ГIалгIайчоьнна а юкъахь долчу административни дозанца йолчу меттехь хиларх а лаьцна. Оцу дерригенах лаьцна дийцинчул тIаьхьа Хьасана дийхира шаьшшиъ цхьаьнакхетийтар.
Цхьаьнакхета билгалйира ГIалгIайчуьрчу Галашки юьртана уллехь йолчу хьуьнхара меттиг. Хьасан ша цхьаъ ца веара цхьаьнакхетаре. Цунна юххехь герзашца кхин шиъ а вара. Баьццара камуфляжни барзакъ дара царна тIехь. Мохьмадца цхьаьна классехь дешна волчо дийцира шаьш «АллахIан бIаьхой» хиларх, бусалбанийн мехкаш дIалецначу керстанашна дуьхьал тIом беш хиларх, хIора бусалба стага шайна гIо дан дезаш хиларх лаьцна. Шайх къахетийта гIерташ къамел дора Хьасана. Шаьш чIогIа бала хьоьгуш хиларх лаьцна дуьйцура. Шайна яа хIума а яц, герзаш а дац, тIедуха а дац бохуш леткъамаш бора. Ткъа къамел дерзош дийхира «муджахIидашна» ахчанца а, оцу ахчанах эца аьтто мел болчуьнца а гIо дар. ХIунда аьлча уьш кхоьру ярташка баха. Накъоста дина къамел дагах кхийтира Мохьмадна. Баккъал а, мацалла бала хьоьгучу бусалба вежаршна гIо хIунда ца до? – дагадеара цунна.
ДIасакъаьсташ Хьасана аьлла хиллера: «Дика хир дара алссам ахча вовшахтохаделча. Оцу гIуллакхана дуккха а нах юкъаозо беза. Амма уьш тешам болуш адамаш хила деза». Цигара цIавеача Мохьмад «хьуьнхарчарна» ахча вовшахтоха аравелира. Шеца классехь цхьаьна дешначун хьехамах пайда а оьцуш, шена бевзаш болчу нахе бен гIо дар ца доьхура цо. КIира далале бандиташна гIо дан кийча волу кхин а пхи стаг вовшахкхийтира. Царах кхоъ ГIалгIайчоьнан Соьлжан районера вара, шиъ – Нохчийчоьнан Хьалха-Марта районера. Оцу тобанехь болчарна ур-аттал вовшашна а бевзаш бацара. Иза цу тайппана вовшахтоьхнера цхьаъ ларамаза бакъонаш ларъяран органийн кара вахча, бисинарш цуьнга дIа ца бийцийта.
Кхузахь тамашийна кхин цхьа хIума а ду. Бандиташна гIо дан араваьллачу оцу ялх стагах цхьа а вацара виллина болх беш. Царах цхьа а вацара дика хьоьгуш а, ахчанан шорто йолуш а. Масала царах цхьаннан цIахь телевизор а яцара, кхачанан сурсаташца гIело хьоьгуш бара доьзал а. Цуьнга хьаьжна ца Iаш оцу жимчу стага цхьаццанхьа кадетташ 15 эзар сом вовшахтуьйхира. Иза Мохьмадехула дIаделира мила ву а ца хуучу «амире». Бан болх боцуш лелаш волчу шолгIачо «хьуьнан вежаршна» 30 эзар сом вовшахтуьйхира.
Доцца аьлча, шайна а йоцург дIаелира бандиташна, шайн хIусамнаношна, берашна, цомгашчу дай-наношна оьшучунна ца хьажош. Шайначул а чIогIа иза оьшуш лорура цара мацалла хьоьгучу «муджахIидашна». Цу тайппана цхьана баттахь хала а, атта а 70 эзар сом вовшахтуьйхира цара «жамаIатан» гIуллакхана. Цунах цхьа дакъа Хьасанна а, цуьнан накъосташна а дIаделлера, дисинчу декъах «амира» дехнера йовха бедарш а, кхачанан сурсаташ а эцар. Кхин эхь ца хеташ шена йорах машен эцар а дехнера цо. Иза цхьа теракт ян оьшуш хилла хир яра царна. Амма бандиташна орцах ваьллачу ялхамма цуьнан ойла ечух тера дацара. Уьш Iехабеллера. Шаьш динчу гIонна АллахIера ял хиларе сатуьйсура цара.
Амма церан къайлаха гIуллакхаш дукха сиха гучудевлира. Цхьадика, Нохчийчоьнан а, ГIалгIайчоьнан а берриге а ала мегар долуш бахархой дог лозуш бац хьаннашкахь евдда лелачу гIеранех. Цундела «закат» вовшахтухучеран хьокъехь болу хаам кестта дIакхечира Соьлжа-ГIаларчу оперативникашка. Делахь а, бандиташна гIодинарш схьалецар атта гIуллакх ца хиллера. Мохьмад а, Iабдул а шайн кхечу юьртахочуьнца цхьаьна, шайн къайле гучуяьлла хиларх кхетта, веддера. Масийтта миллион стаг вехачу Москвахь шайн «лар яйъа» гIоьртира уьш. Цигахь хIусамаш лецира. Iабдул балха хIотта а ларийра. Мохьмад цигара а ведда дозанал арахьа ваха лерина вара. ЧIогIа лаьара цунна Германи кхача. Цигахь деш-дуьтуш а доцуш, паргIат Iан сатуьйсуш вара. Амма дагалаьцнарг кхочушдойла ца хилира. Кхана новкъа волу бохуш хIара Iачу дийнахь дерриге а дуьйхира.
Соьлжа-ГIаларчу оперативникаша цкъа хьалха шен Москварчу хIусамехь Iабдул схьалецира. Шега Мохьмад мичахь ву, аьлла хаьттича, шена ца хуу сурт хIоттош, куьйгаш дIасатуьйсура цо. Дукха хан ю бохура иза газа. Амма полицейскеш шен флешке хьовса буьйлабелча бос баьхьира цуьнан. Электронни цхьана суьрта тIехь хIара Мохьмадан белша тIехула куьг тесна лаьтташ вара. Ткъа сурт де хьалха даьккхина дара. Суьрта тIехь гуш яра тIехьа лаьтташ йолу автобус а, цуьнан лоьмар а. ХIинца полицин белхахошна оьшуш дацара веддарг схьалацарехь гIодар. Иштта, олуш ма-хиллара, Мохьмад вовха воллуш схьалецира.
Бисинарш лоьхуш дукха къахьега ца дийзира. Уголовни розыскан белхахоша уьш схьалийцира шаьш Iаш долчу меттигашкахь. Кху тIехь къамел чекхдаккха а мегар дара. ХIунда аьлча зуламхой Iора а баьхна, уьш схьа а лаьцна. Кестта цаьргара законо лоьхуш долу жоп а доьхур ду. Делахь а чIогIа хаза ду цара шаьш ледечу хенахь оперативникашна дийцинарг. ХIун ду иза? Бандиташа уьш тешийна хилла дийна а болуш бакъонаш ларъярхойн кара уьш болхахь бакъонца дуьненан жоьжахате кхочург хиларх. Вуьшта аьлча, етташ, ницкъ беш, меженаш кегъеш Iазап хьоьгуьйтур ду баьхна хилла цаьрга «хьаннашкарчу вежарша». Цундела шайна хIинций-хIинций етта йолайо, ницкъбан болабо бохуш кхоьруш Iаш хилла уьш. Церан цецбовларан доза дацара ламазан хан тIекхаьчча шайга ламаз а эца, ламазан цIа чу гІой ламаз а де аьлча. Цу хенахь цу чохь ламаз деш полицин белхахой а хилла. Цу миноташкахь баккъал а зулам динарш а, бакъонаш ларъярхой а вовшашна юкъахь къестамаш а ца беш, Далла цхьаьний Iамал-Iибадат деш бара, бусалба дино ма-хьоьхху.
Кегийчу нахе хьаннашкахула бевдда лелачу экстремисташа а, вахабиташа а дийцинарг аьттехьа а дацара. Цара полицин белхахой къиза адамаш, Iеса нах бу баьхнера. Ткъа кхарна гуш дерг кхин сурт дара. Царна етташ, ницкъ беш, къизалла лелош стаг вацара. Цаьрца къамелаш дора парггIат, тIе а ца чехаш, дов а ца деш. Кхетош! Оцу къамелаша царна бакъ-харц довзийтира.
– Хьаьнца тIом беш бу уьш? Керстанашца тIом беш бу уьш? – хоьттура Мохьмаде оперативника. Уьш бусалбанашна герзаш детташ, царна дуьхьал тIом беш бу-кх. ХIинцца, дукха хан йоццуш церан карах кхалхар хилла нохчийн цхьана полицейскин. Иза стенна бехке вара? Халла шен доьзал кхаба гIерташ воллур-кха иза, хьанала къа а хьоьгуш, хIинца цуьнан ши бер байлахь диси, цIийнада воцуш йиси оцу шина беран къона нана. Хьан доттагIаша-бандиташа ойла йиний оцу берийн? Цара хIун лелор ду? Стенна оьшу вай вовшийн дайъар? Мила ву цаьрга а, шуьга а ламаз ца дойтуш, Iамал-Iибадат ца дойтуш? ХIун гIазот ду дуьйцуш дерг, гуобаьккхина Iаш берш бусалбанаш болуш? Оцу террористашна гIо дича шаьш мел доккха къа латадо ца хаьа шуна?..
Оцу хаттаршна дала жоьпаш дацара схьалаьцначу ялханнан. Уьш кхеттера шайгара даьллачу гIалатах, кхеттера шаьш дукха атта Iехаделла хилла хиларх. Царна массарна а чIогIа новкъа дара шаьш дукха тIаьхьа кхетта хилар. Шайн бехкана къера а бара уьш. Дохко а бевллера. Делахь а шаьш динчух жоп ца делча бевр бац уьш.
ХАЛИДОВ Висхан, Россин МВД-н ВОГОиП-н пресс-служба