Дукха хан ю Арсамыкова Лариса хьехархочун болх беш йолу. 25 шаре хьалакхочуш ю цуьнан белхан стаж. 1983-чу шарахь, Аргун гIалара №1 йолу юккъера школа кхиамца чекхъяьккхина, Соьлжа-ГIаларчу хьехархойн институте деша яхара йоI. Студентка йолуш дуьйна гуш дара и говзалла езаш цо хаьржина хилар.
Дукха сутара яра иза дешарна. Хаддаза библиотекашкахь хуьлура, даима керла газеташ, журналаш доьшура, хьехаран Iилманан кIоргенаш йовза лууш лерина литература йоьшура. Тоьллачарех студентка ларалуш яра Арсамыкова Лариса, юкъараллин дахарехь а жигара дакъалоцура цо. Цундела, хьехархойн институт чекх а яккхале, болх карийра.Iаламат самукъадолура къоначу хьехархочун шен балхах. Ур-аттал берийн гIовгIа а. цхьа шатайпа башхачу мукъамца лерса хьоьсту зевне илли хетара цунна. Ткъа бер тIедеана шега цхьа хаттар дича, нийсачу накъосте санна цуьнга ладугIий, кхачам боллуш. цунна жоп дала гечонаш лохура. Берашна дукхаезара шайн хьехархо. Иза ханна дукха йоккха яцара шен дешархойл. Цундела къаьсттина уьйр-марзо лаьттара кхарна юкъахь. Амма и данне дац Арсамыкова Ларисас ледара Iамадора я бераш цуьнца тIех эвхьаза дара бохург. Къоначу хьехархочунна хаьара хила хьакъ йолчу юкъаметтигийн доза лардан а, цул совнаха, шен дешархошка иза лардайта а. ХХ-ХХI-гIий бIешераш хотталучу чолхечу муьрехь дIаболийна цо шен хьанал болх. Вай массара санна тIеман къахьо лайна. Кхин хIумма а ца хилча, тIепаза, лар йоцуш, цхьаъ бен воцу ваша вайна Ларисин. Делахь а, къоме хIоьттинчу тезетахь шен цхьаннан дегалазам ийъар бегIийла ца хеташ, собарца садетта гIерташ, чекхъелира иза. Бакъду, хала-м дара цхьаъ бен воцу кIант вайначу ненан бIаьра хьежа. Амма ша йоьхна гайта бакъо яцара хьехархочун. Iанаоьхучу гIайгIанах дуьзина кхуьнан дешархойн бIаьргаш дара хIара сема тергалъеш. Царех цхьа а вацара шайн хIусаме бохам кхачаза. Царна хьалха товш ца хетара тIехъяьлла леткъамаш бар. Цул совнаха, хIинца Ларисин шен дара пхи бер. Мел кегий делахь а, уьш кхетара ненан дагахь долчух. Царна шен бIаьргех долуш хи ца гайта дукха къахьоьгура кхо. ХIоранна синъондалла оьшуш, чолхе хан яра вайна тIехIоьттинарг, махко, халкъо лайнарг а. Юха ма йогIийла иза цкъа а.
2007-чу шарахь дуьйна Соьлжа-ГIаларчу №60 йолчу школехь болх беш ю Арсамыкова Лариса. ХIинца цуьнан цIе дика евза Нохчийн Республикин коьртачу шахьаран дешаран гуонашкахь. Кадечу замано шераш идорах, цунна ца кIордийна шена дукхабеза болх. Иза тоххара санна йоккха жигархо ю. Тахана «Вайнехан этика» хьоьхуш ю иза. Урок яларх чекхболуш бац цуьнан болх. Алссам тидам тIебохуьйту Ларисас дешархой кхетош-кхиоран. Иза дика кхета таханлера бераш къоман кхане хиларх. Цундела къахьоьгу церан кхиаза долчу дегнашна тIе боьду некъ каро гIерташ. Тахана дIатесначу дикаллин хIу тIейогIучу заманахь беркатечу стоьме дерзаре сатуьйсуш болх бо цо. Ларамаза дац Арсамыкова Ларисин хьаналчу белхан лаккхара мах хадош Iедало цунна алссам елла Сийлаллин грамоташ хилар. Царна юкъахь ю Нохчийн республикин Парламентан Сийлаллин грамота, Нохчийн республикин дешаран а, Iилманан а министерствон Сийлаллин грамота. 2011-чу шарахь дика болх барна Соьлжа-ГIалин мэран Гранд елира цунна. Хууш ма-хиллара. «Грозный» телеканалехь беркате цхьа проект ю «Хаарийн бIов» цIе йолуш, Нохчийн Республикин халкъан яздархочо Ахмадов Мусас дIахьош. Кест-кеста цу проектехь дакъалоцу Ларисин дешархоша, дукха хьолахь уьш толамхой хуьлуш дIадоьрзу и ловзар. Ларисас Iамочу дешархошна дика вайнехан гIиллакх-оьздангалла довзарна елира хьуьнаречу хьехархочунна Сийлаллин грамота. «Профилактика безнадзорности и правонарушений» цIе йолуш проект яра вайн махкахь кхочушъеш. Арсамыкова Ларисас хьалхара меттиг яьккхира цу мехалчу проектехь. Доцца аьлча, Соьлжа-ГIалин тоьллачарех цхьа хьехархо ю иза. Цкъа мацах безаш ша юьхьарлаьцначу некъана тешаме хилла чолхечу дахарехула доьналлица чекхйолуш ю иза. Ас дозалла до иза сайна евзаш хиларх. Дика хьехархо дерриге а къомана юьхькIам ма бу! Дийца дуккха а диканиг хуьлу-кх цунна санна шен болх безаш хилча. Ма дика ду вайн махкахь иштта лаккхарчу тIегIанехь корматалла йолуш хьехархой болуш. Церан карахь ю къоман кхане. Беркатечу карахь иза хилча мелла а сапаргIат долу, нохчийн халкъан сирлачу хиндолчух дегайовхо чIагIлуш.
ГАЗИЕВА Аза
№109, шинара, 29 сентябрь, 2015 шо