Нохчийн журналистикехь евзаш ю Юсупов Русланан цIе. Вевзачара лерамца йоккхуш а ю иза. Руслан бакъволу журналист ву. Халкъана, махкана ирча денош тIехIиттинчу муьрехь цхьаннех оза ца луш, бакъдош аьлла а, яздина а ву иза. Цуьнгахь даима доьналла, говзалла хилла хьакъдолчу тIегIанехь къоман дегаIийжаме гIайгIанаш гайта, царна бехке верг цIарца вийца. Синъондалла ю иза, мел буьрса халонаш тIехIиттарх йохалурйоцуш, дош шалха долуьйтур доцуш, муьлххачу журналистехь хила йогIуш. Амма мел халахеташ делахь а, дахарехь наггахь бен нислуш йоцуш. Юсупов Русланехь даима хилла иза. Журналистан нуьцкъала амал ю. Иштта вевзина иза доттагIашна, белхан накъосташна, нийсархошна, халкъана, махкана уггаре а хала мур тIехIоьттинчу заман чохь. Юсупов Русланан журналистике варан некъаш аттачарех хилла дац. Дукха говзаллаш хийцина цо, оцу корматалле кховдале. Бералла-м нийсархойх башха къаьсташ ца хилла цуьнан, дукха хьалхе байлахь висина, кхоьлина денош алсам хилар бен.
Шен дукхах болу нийсархой санна, Казахстанехь дуьнен чу ваьлла иза 1955-чу шеран 29-чу декабрехь. Караганда гIалахь вовшахкхетта дара кIентан дан-нана. Цигахь дуьнен чу велира кIант. Шел йоккха цхьа йиша ю Русланан. Делахь а, кIант хиларе терра, жимачохь дуьйна цхьаъ бен йоцчу йишина гIортор хилла дахарехула чекхваьлла. Цуьнан амалехь ду иза, оьшучохь хьанна а накъост хилла, орцанца гIаттар, йолчу таронца гIо-накъосталла дар. Дукха хьалхе гучуяьлла цуьнгахь деган комаьршалла. Юсупов Руслан мел вевзачара массара а билгалдоккху цуьнан гIиллакхе, оьзда хилар. Школехь доьшуш волуш дуьйна вара иза массаьрца ийна. Руслан школе вахале вайнахана цIаберза бакъо яларна, юккъера школа Нохчийчохь чекхъяьккхира цо. Кавказе цIабоьрзучу нохчийн хьалхарчу могIаршкахь бакъонах, пайда эцна, сихха Нохчийчу цIавирзира Русланан да Хьамид, шен кегий доьзалш балош. Нохчийн къам Сталинан хьадалчаша къинхетамза махках даккхале Гуьмсера №2 йолчу школин директоран болх бина, кIорггера йоза-дешарх кхеташ стаг вара Хьамид. Дукхабезачу балхана тIекхача сихвелча санна хетара доьзалан Iар-дахар цо шен дай баьхначу Гуьмсехь нисдича. Амма цIадирзина дукха хан ялале кхелхира иза. Нанас Зараа кхиийна Руслан. Дукха къахьийгира нанас кIант нийсархойх ца хьегийта гIерташ. Коча ца Iамийра цо иза, цхьаъ бен вацара аьлла. Мукъа ца вуьтура. Школе вахча дика дешар тIедожийра. Цундела хила там бу, иза юьхьанца дуьйна хьекъал ира хиларца, дешарна тIера хиларца билгалвуьйлуш. ТIаьхьо дерриге а дахарехула чекхдоккхура цо нанас аьлларг, Дала аьлча санна. Къаьсттина дукхаезара цунна истори, литература. Мукъа йисинчу минотехь, даима книгаш йоьшуш хуьлура. Цунна дика евза нохчийн, оьрсийн, дуьненан литература. Дийца даьккхинчуьра аьлча, иза ша ву стихаш язъеш. Цхьаъ-шиъ гулар ю цуьнан зорбане яьлла. Дош-дезар хеташ дешархоша езарца тIеэцна шатайпанчу башхаллица къеста Юсупов Русланан поэзи. «Со поэт ву» бохуш васхала ваьлла, ша-шех дозалла деш Iаш вац иза. Юккъера школа Гуьмсехь чекхъяьккхина ваьлчахьана, хаддаза къахьоьгуш ву. ЦIийнан дукъ хьалхе тIедуьйжира аьлча-м нийса ца хила там бу, ненан цхьаъ бен воцу кIант ша хиларе терра, массо а хIуманна ша декхарийлахь хеташ волчу жимачу стага, шена тIеозийра-кх иза. Йиша марехь яра Руслан кхиъна вогIучу муьрехь. Цундела, цхьаъ бен воцчу кIантана кхечира цIийнан дукъ. Цкъа а, цхьана мIаьргонна йохьах ца вухуш, Руслана дIатекхийра иза, шена мел хала хиларх, цхьанна а дагара ца хоуьйтуш. Къоначу дагна Iаткъам бечу халахетарийн а, хазахетарийн а кочар кехатах тешадора жимачу стага, шовкъе ойланаш поэтически могIанашка ерзош. Гуьмсан кIоштара схьабевллачу дукхахболчу поэтийн санна, цхьа аьтто хиллера Юсупов Русланан а. Гуьмсан кIоштахь зорбане долуш хиллачу «ЦIен байракх» газетехь Нохчийн Республикин халкъан поэта Рашидов Шаида вовшахтоьхна литературни клуб яра «Шовда» цIе йолуш. Вайн махкахь гIарабевлла поэташ бевлла цу беркатечу бенара: Борхаджиев Хож-Бауди, Цуруев Шарип, Акбиев Хаваж, Саиев Iумар, иштта дуккха а кхиберш. Юсупов Руслан вара цу клубан декъашхо. 5-чу классан дешархо волуш дуьйна стихаш язъеш хилла иза. КIоштан газетехь уьш зорбане йийлина. Цул сов, цхьацца хаамаш, заметкаш язъеш, газетаца уьйр дIатеснера цо, юккъера школа чекхъяккхале штатехь воцу корреспондент хиллера.Делахь а дикка хан дIаелира вайнехан литературин гуонашкахь иза вовзале. Газете балха дIахIоттале масех белхан меттиг хуьйцу цо. Мехкадаьттанхочун болх бо цо, автомаляран болх бар а нисло. 1987-чу шарахь балхана юкъара ца волуш Нохч-ГIалгIайн пачхьалкхан университетан филологин факультете деша вахаро, школехь хьехархочун болх баре кхачаво. Амма цуьнан, са даима литературех хьерчаш дара. Кхиамца университет чекхйоккхий, «Гуьмс» кIоштан газете балха воьду иза, юьхьанца, экономикин отделан корреспондент. ТIаьхьуо журналистан корматалла евзинчул тIаьхьа, политикин а, экономикан а отделан редактор хIоттаво. Хала хан яра Юсупов Руслан журналистике веанарг. ХХ-чу бIешеран 90-чу шерийн юьхь карзахе яра Нохчийчохь. Доха хьаьхна Советийн Iедал, кIотархойн синкъерам санна хабарехьа даьллера. Йоккхачу пачхьалкхан массо а маьIIехь Iедалан урх малъеллера. Герга шершачу тIамах, нохчийн яртийн урамашкахь эвхьазадаьккхиначу герзах лаьцна яздора журналиста дикане сатуьйсуш. 2000-гIа шо долалуш Нохчийн Республикин Ханна йолуАдминистраци Гуьмсе схьаеача, сихха балха аравелира Юсупов Руслан. Керла дIахIуттучу Iедалан пресс-службехь шарахь сов болх бира цо. Адам чуьра арадала ца даьхьаш, луьра хан яра иза. Къаьсттина кхераме дара, керлачу Iедалца болх бар. Пресс-службехь болх барх шен декхарш дуьззина кхочуш хилла аьлла хеташ вацара иза. Цу тIеман кIуьрлахь, Юсупов Руслана шен дуьххьарлера книга зорбане яьккхира. Къоман кханене йолу дегайовхо чIагIъеш бара и кхаъ. Книга зорбане Москвахь яьллера, байтин гулар яра иза. Цуьнан цIе «Дорога из ада» яра. Гуларан юкъаяханчу байтин хIора могIанах нохчаллех синабIов йина веха лирически турпалхо хаалора. ТIамо бехк боцуш Iовжийначу халкъах дог лазар дара. Иштта чулацаме яра Юсупов Русланан «Северный Кавказ», «Объединенная газета», иштта кхечу газеташкахь цу муьрехь зорбане юьйлу статьяш. Нохчийн Республикехула лерина корреспондент волуш болх бо цо «Кавказский узел» сайтаца. 2003-чу шарахь вовшахтуху мискачу адамашна гIо дан лерина йолу «Созидание» фондан коьртехь ша а волуш. Массанхьа ларош, цуьнан куьг дIакхеттачохь беркат дебаш, хьанала къахьоьгуш вара Юсупов Руслан цу чолхечу муьрехь. 
Цхьана муьрехь Нохчийчоьнан журналистийн союзан председателан болх а бо цо. Цул сов, телевиденехь передачаш ян а ларавора иза. Телехьовсархошна чIогIа езаеллачарах «Грозный» телекомпанехь, баттахь шозза цо дIахьош хилла «Литературни клуб» яра. Иза даима болх беш вара сирлачу ойланашца, дикане сатийсарца. Цуьнан хьанал къинхьегам гуш бара махкарчу а, дозанал арахьарчу а шуьйрачу хаамийн гIирсашкахь а. Кест-кеста хаамаш кхочура Юсупов Руслан хIокху конкурсан толамхо хилла, вукха конкурсан толамхо хилла бохуш. 2004-чу а, 2005-чу шерашкахь а шоззи аа ерриге «Журналистика как поступок» цIе йолчу конкурсан толамхо хилира цунах. 2005-чу шарахь «Мирный Кавказ» цIе йолчу Ерригроссин конкурсан толамхо хилира. 2008-чу шарахь вайн махкахь хIора шарахь дIахьош йолчу «Дашо пелаг» цIе йолчу Дуьненаюкъарчу конкурсан толамхо хилира цунах. Дийцина ца валлал дукха ду Юсупов Русланан корматаллех а, цуьнан хьуьнарех а дийца. Кхин хIумма а ца хилча, Нохчийн Республикин халкъан яздархочун Айдамиров Абузаран «Лаьмнашкахь ткъес» цIе йолу книга оьрсийн матте йоккхуш хьегна къа тоьара дара. Иза Россин яздархойн союзан декъашхо а, Россин Журналистийн союзан декъашхо а ву. Нохчийн Республикин «культурин хьакъволу белхахо» ву. Уггаре а коьртаниг, цуьнгахь доза доцуш адамалла хилар ду. Адамалле, къинхетаме, дикалле кхойкхуш алссам цуьнан байташ хилар а ду. 2006-чу шарахь зорбане елира Юсупов Русланан байтин шолгIа книга. «Огонь души» ю цуьнан цIе. Поэт оьрсийн маттахь яздеш вара юьхьанца. Делахь а, цуьнан башха поэзи нохчаллех юьззина яра, ша схьаваьллачу къоман сирлачу кханене дегайовхо кхуллуш яра, дахаре безам чIагIбеш яра, Даймохк беза Iамош яра. Цкъа а Делан диканах дог дуьллуш вац цуьнан лирически турпалхо. Цундела, цуьнан дукхах долу аматаш авторчух тера догIуш ду аьлла хета. Поэтан башхачу поэзис шен дешархо Iамаво, Делан диканах дог ца дуьллуш, ваха. Цундела, Iаламат маьIне хета Юсупов Русланан 60 шо кхачарна лерина Нохчийн Республикин Яздархойн союзо кху деношкахь кхозлагIа книга зорбане яьккхина хилар. «Души натянутые струны» ю книгин цIе. Цу тIехь проза, поэзи ю. Оьрсийн маттахь а, нохчийн маттахь а язйина байташ юкъаяхана цунна. Керла книга къеггина тоьшалла ду поэта нохчийн маттахь байташ ледара язъеш цахиларан. Даима санна, адамалле кхойкхуш ю цуьнан поэзи муьлххачу маттахь язъяхь а. Автор ша ву даима адамаллех вуьззина, хаддаза дикане сатийсарца вехаш а, халкъан а, мехкан а дуьхьахьанала къахьоьгуш а. 2006-чу шарахь дуьйна Нохчийн Республикин Парламентехь болх беш ву Юсупов Руслан. Цуьнан куьйга кIел ю Парламентан хаамийн-аналитикин урхалла. Шен балхацадика ларош схьавогIуш ву иза. Нохчийн Республикехь «Парламентаризм кхиорна» мидалелла цунна. Вайн махкахь оьрсийн маттахь яздечу тоьллачу поэтех цхьаъ ларалуш ву иза. «Нохчийн литература» цIе йолчу хазнин цхьа дакъа ду цуьнан поэтически могIанаш.Хазахета шен 60 шо кхачаран зиле поэт могаш-маьрша, кхоллараллин керлачу лехамашца, кхиамийн зIаьнаршлахь кхочуш. Дала тIаьхье беркате йойла цуьнан! Дог мел лаьттачу дикане кхочийла иза, ирсо хьоьстийла поэтан экама дог.
А.ГАЗИЕВА
Нана
Нана. Сан синтем, сан исбаьхьа бахам,
Дахаран тIемаш, сан деган йовхо.
Юххехь хьо мел ю, ма хала дац ваха.
Иштта сан ирсана ехийла хьо.
Нана, хьан доIано нисдо сан некъаш,
Харцонца къийсарехь до суна гIо.
Дукха сагатдаро гулдина декхарш.
Уьш кхочуш ас даллалц ехийла хьо.
Дуьненан балано ницкъ бина хьуна,
Цамгарша Iийжийна, гIелйина го.
Лохьа хьайн сиркхонаш, баланаш суна.
Узам беш гIийла кхин ма гойла хьо.
ХIусам хьан яссалуш суна ма гойла,
КIентан дог Iовжо ма елахь сихо.
Вовшашна Дала вай эша ма дойла.
Диканца бекхам бан ехийла хьо.
БIаьсте
ТIееъна ели хьо, рогIера бIаьсте,
Самукъадаьлла хьо бохь бугIуш го.
Дерриге латта а, Iалам ахь хьаьсти,
Адамийн синошка дIакхечи хьо.
Хьаьвзи хьо даггара бошмашкахь нехан,
КIайн заза даьккхи ахь урамашкахь.
ГIерта хьо дерриге дуьне а Iехо –
Iехий ахь хьайга сатийсина нах.
Сурт санна хазйи ахь тхан ярташ, гIаланаш,
Баьццарчу истангах тарди дуьне,
Хьайнначул байби ахь адамийн баланаш,
Цундела ма го уьш самукъане!
Иштта кху бIаьстенан Iаламца догIуш,
Хаздала дезара хIорранан дог.
Сирлачу ойланца вовшийн и бохуш,
Баккха ма безара хIораммо ког.
Вовшашца кIеда а, мерза а хилла,
Кураллин, къизаллин лар ца юьтуш
Сихделла диканиг гулдан, дIадилла
Сонтаниг аьттехьа кхин ца дуьтуш.
№150, еара, гIуран (декабрь) беттан 31-гIа де, 2015 шо